Bağımsızlık dönemi paraları

Azerbaycan’ın 20. yüzyılın sonunda bağımsızlık elde etmesi egemen devletin önemli simgelerinden biri sayılan milli paranın tedavüle sokulmasını gerektirmiştir. Ülkede para tedavülünün temeli, Azerbaycan Cumhurbaşkanının 11 Şubat 1992 tarihli “Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Bankasının Tesisine Dair” Kararnamesiyle Milli Bankanın oluşturulmasıyla ve Azerbaycan Cumhurbaşkanının 15 Temmuz 1992 tarihli “Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Parasının Tedavüle Sokulmasına Dair” kararnamesine uygun olarak milli paranın tedavüle sokulmasıyla atılmıştır. 

Azerbaycan Cumhuriyetinin milli parası olan Manat 1992 yılında tedavüle sokulmuştur.  

1992 yılında ağustos ayında 1, 10 ve 250 Manatlık, kasım ayında 5, 10, 20 ve 50 Gepikler, aralıkta 5 Manatlık, 1993 yılı mart ayında ise 50, 100, 500 ve 1000 Manatlık nominalli para birimleri tedavüle sokulmuştur.  

1992 yılı ağustos ayından itibaren Manat nominal değeri ile ülke çapında 1 Manat = 10 Ruble nispetinde Ruble paralel olarak tedavülde ödeme birimi olarak kullanılmaya başlamıştır.  

Azerbaycan Cumhurbaşkanının Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Parasının Ülke Sınırları İçinde Tek Ödeme Aracı İlan Edilmesine Dair 11 Aralık 1993 tarihli ve 50 sayılı kararnamesiyle 1 Ocak 1994 yılından itibaren Manatın tedavülde yegane ödeme birimi olduğu onaylandı. 

Manatın ülkede tek ödeme birimi olması o dönemde Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in başkanlığında oluşturulmuş Devlet Komisyonu tarafından hazırlanmış ve 12 Kasım 1995 tarihte referandumla kabul olunmuş Anayasal Akt’la onaylanmıştır.  

1992 yılında basılmış 1, 10 ve 250 Manat paralar sade şekilde dizayn edilmiştir. Yüz tarafında Kız kalesi, arka yüzünde milli desenlerle çevrelenmiş  ve Azerbaycan Milli Bankası sözleri yazılmıştır. 1993 yılında Milli Banka 1, 5, 50, 100, 500 ve 1000 Manatlık paralar basarak tedavüle sokmuştur. Bu dönemde 1 ve 10 Manatlık paraların tasvirleri değiştirilerek 5, 50 ve 100 Manatlık paralara uygunlaştırılmıştır. Şöyle ki bu paralara “Kız kalesi”nin tasviri dışında  arka plan tasvirleri de ilave edilmiştir. Bu paraların arka yüzünde paraların miktarı yazıyla yazılmıştır.  500 Manatlık para biriminin yüz tarafında büyük Azerbaycan şairi Nizami Gencevi`nin, 1000 Manatlık paraların üzerinde ise Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin kurucusu Memmed  Emin Resulzade`nin portresi verilmiştir. Her iki para biriminin arka tarafı aynı şekilde milli desenlere uygun dizayn edilmiştir.   

Milli desenli çerçeve içerisinde para biriminin meblağı yazıyla  ve  rakamla yazılmıştır. Bütün  paralarda ayni filigran - üç ateş dilimi verilmiştir.  

1994 yılında ilk kez 10000 Manatlık  paralar basılmıştır. Onların üzerinde  Şirvanşahlar  sarayının genel görünümü, arka tarafında geleneksel olarak milli desenlerle çevrelenmiş çerçevede rakam ve yazıyla banknotun nominal değeri verilmiştir.   1996 yılında en büyük para meblağı 50.000 Manatlık  paralar tedavüle sokulmuştur. Bu  paraların yüz tarafında orijinal üslupta Nahçivan mimarlık abidesi - Mömüne Hatun Türbesi, arka kısmında geleneksel olarak milli desenlerle çevrelenmiş çerçevede paranın değeri hem rakamla hem de yazıyla verilmiştir.  Paranın dizaynında karmaşık filigran ve bir sıra yeni filigranlar uygulanmıştır. Azerbaycan paralarında ilk defe olarak 50.000 Manatlık banknotun serisi ve numarası iki renkte verilmiştir.  Azerbaycan`da 1992-2005 yıllarında nakit para tedavülünün tarihsel sürecine baktığımızda alüminyumdan hazırlanmış 5, 10, 20 ve 50 Gepik olan sikkeler kısa süre tedavülde olmuşlar. Fakat 1992 yılında meydana gelmiş ekonomik kriz, Manatın kurunun keskin düşmesi sonucunda bu sikkeler kısa bir zamanda değer kaybederek kullanımdan çıkmışlardır.

Hazırda tedavülde olan Azerbaycan milli paranın (Manat) kursunun dünyanın öncül döviz kurları seviyesine yükseltmek, milli para banknotlarının dizaynını, muhafazasını, nominal yapısını uluslararası standartlara uygunlaştırmak, para banknotlarında milli ve tarihi gelenekleri daha öne çıkarmak, ülkede para tedavülünü iyileştirmek, kur ve fiyatlar mikyasını optimallaştırmak, kayıt ve hesaplaşma sistemini kolaylaştırmak amacıyla Azerbaycan Cumhurbaşkanının Azerbaycan Cumhuriyetinde Para Banknotlarının Nominal Değerinin ve Kıymetler Mikyasının Değiştirilmesine (denominasyon) Dair kararnamesine göre (07.02.2005), 1 Ocak 2006’dan  başlayarak yeni Manata geçilmesi ile ilgili olarak, 1 yeni Manat 5000 Manatla eşitleştirilmiş, hazırdaki Manat yeni Manatla birlikte 2006 yılı müddetine yediklerin,  1 Ocak 2007 yılında tam olarak yeni Manata geçilmiş, yeni Manatların 1, 5, 10, 20, 50, 100 eşdeğer paralar  ve 1, 3, 5, 10, 20, 50 Gepiklik sikkeler aşamalarla tedavüle sokulmuştur. 

Yeni kuşak para banknontların teknik parametreleri ise İsviçre Milli Bankasının teknik desteyi ile hazırlanmıştır. Para banknotlarının kalitesi en yüksek uluslararası standartlara uygun ve büyük devletlerin para birimleriyle kıyaslanacak şekilde hazırlanmıştır.

Yeni Azerbaycan Manatının koruma sistemi özel “koruma felsefesine” uygun İsviçre Milli Bankası ile işbirliği sonucunda hazırlanmıştır. Yeni kuşak paralar 4 basamaklı koruma sistemine sahiptir. 1. dereceli özel donanımlar istenmeden halk tarafından, 2. dereceli ticari işletmeler tarafından sade cihazlarla, 3. dereceli bankalar tarafından özel donanımlarla ve 4. dereceli yalnız banka-emitent (Merkezi Bank) tarafından belirlenmiştir. 

Köhne nesil paralardan farklı olarak yeni paralarda optik değişen vs. muasır koruma elementlerinden de yararlanılmıştır. 

1 Manat – Kültür konusunda hasredilmiştir. Banknot 120 x 70 mm ölçüde olan özel kağıda basılmıştır. Banknotun yüz tarafında Azerbaycan`ın milli musiki sazları - tar, kemanca ve tef tasvir edilmiştir. Arka planda kadim Azerbaycan halısının desenleri vardır. Banknotun arka yüzünde Azerbaycan`ın Avrupa`ya entegrasyonunun haritalarla tasviri ve Azerbaycan`ın milli desenleri verilmiştir.  

Koruma elementleri: Banknotun yüz tarafında üzerinde nominalin gizli rakamı, nominalin ışıkta görünen rakamı ve dizaynı (filigran), ışıkta görünen “MANAT”, mucizeli rakam (yeşilden koyu kırmızıya), özel net çizgiler, rölyefli nominal, morötesinde görünen elementler, arka tarafında ise metal sap, sihirli hatlar, morötesi elementler vardır.  

  

5 Manat - Yazı ve edebiyat konusuna hasredilmiştir. Banknot 120 x 70 mm ölçüde olan beyaz kağıda basılmıştır.  Banknotun yüz tarafında edebiyat alanında tanınmış şahsiyetler, kadim kitabeler, Milli Marştan bir parça yer almaktadır.  Banknotun arka yüzüne Azerbaycan`ın Avrupa`ya entegrasyonu haritalarla tasvir edilmiş, Azerbaycan`ın gelişim tarihi – Gobustan kaya hiyeroglifleri, Orhon Yenisey alfabesi, muasır yazı basılmıştır.  

Koruma elementleri: Banknotun yüz tarafında üzerinde nominalin gizli rakamı, nominalin ışıkta görünen rakamı ve dizaynı (filigran), ışıkta görünen “MANAT”, mucizeli rakam (yeşilden koyu kırmızıya), özel net çizgiler, rölyefli nominal, morötesinde görünen elementler, arka tarafında ise metal sap, sihirli hatlar, morötesi ışıkta görünen elementler vardır.  Tarih konusuna hasredilmiştir 

10 Manat - Banknot 134 x 70 mm ölçüde olan beyaz kağıda basılmıştır.  Banknotun yüz tarafında Kadim Bakü, Şirvanşahlar sarayı, Kız kalesi, eski kale duvarlarının arka planında verilmiştir.  Banknotun arka yüzüne Azerbaycan`ın Avrupa`ya entegrasyonu haritalarla tasvir edilmiş, Azerbaycan halısının tipik desenleri basılmıştır.  

Koruma elementleri:  

Banknotun yüz tarafında üzerinde nominalin gizli rakamı, nominalin ışıkta görünen rakamı ve dizaynı (filigran), ışıkta görünen “MANAT”, mucizeli rakam (yeşilden koyu kırmızıya), özel net çizgiler, rölyefli nominal, holografik nominal, morötesinde görünen elementler, arka tarafında ise metal sap, sihirli hatlar, morötesi ışıkta görünen elementler vardır.   

20 Manat – Karabağ konusuna hasredilmiştir.  

Banknot 134 x 70 mm ölçüde olan beyaz kağıda basılmıştır. Banknotun yüz tarafında kudret simgesi - kılış, miğfer, kalkan ve barış simgesi “Harı Bülbül” tasvir edilmiştir. Banknotun arka yüzüne Azerbaycan`ın Avrupa`ya entegrasyonu haritalarla tasvir edilmiş, Azerbaycan`ın milli desenleri basılmıştır.  

Koruma elementleri: Banknotun yüz tarafında üzerinde nominalin gizli rakamı, nominalin ışıkta görünen rakamı ve dizaynı (filigran), ışıkta görünen “MANAT”, mucizeli rakam (yeşilden koyu kırmızıya), özel net çizgiler, rölyefli nominal, holografik nominal, morötesinde görünen elementler, arka tarafında ise metal sap, sol tarafta sihirli hatlar, morötesi ışıkta görünen elementler vardır. 

  

 

50 Manat – Eğitim ve gelecek konusuna hasredilmiştir. Banknot 148 x 70 mm ölçüde olan beyaz kağıda basılmıştır. Banknotun yüz tarafında  geleceğin simgesi, yükseliş sembolü pilleler, güç ve ışık simgesi, güneş, bilim simgesi, kimyevi ve matematiksel simgeler tasvir edilmiştir. 

Banknotun arka yüzüne Azerbaycan`ın Avrupa`ya entegrasyonu haritalarla tasvir edilmiş, Azerbaycan halılarının desenleri basılmıştır.  

Koruma elementleri: Banknotun yüz tarafında üzerinde nominalin gizli rakamı, nominalin ışıkta görünen rakamı ve dizaynı (filigran), ışıkta görünen “MANAT”, mucizeli rakam (yeşilden koyu kırmızıya), özel net çizgiler, rölyefli nominal, holografik nominal, morötesinde görünen elementler, arka tarafında ise metal sap, sihirli hatlar, morötesi ışıkta görünen elementler vardır.   

100 Manat - Ekonomi ve gelişim konusuna hasredilmiştir. Banknot 155 x 70 mm ölçüde olan beyaz kağıda basılmıştır. Banknotun yüz tarafında gelişimin eskiden bugüne mimarlık simgeleri, Azerbaycan Manatının ve ekonomik kalkınmanın sembolleri tasvir edilmiştir. Banknotun arka yüzüne Azerbaycan`ın Avrupa`ya entegrasyonu haritalarla tasvir edilmiş, Azerbaycan halılarının özgün desenleri basılmıştır.  

Koruma elementleri: Banknotun yüz tarafında üzerinde nominalin gizli rakamı, nominalin ışıkta görünen rakamı ve dizaynı (filigran), ışıkta görünen “MANAT”, mucizeli rakam (yeşilden koyu kırmızıya), özel net çizgiler, rölyefli nominal, holografik nominal, morötesinde görünen elementler, arka tarafında ise metal sap, sihirli hatlar, morötesi ışıkta görünen elementler vardır.