Azerbaycan dilinin morfolojisi (Biçim Bilgisi)

Azerbaycan dilinin sözcük içeriği sözcüksel-dilbilgisel, morfolojik ve sentaks özelliklerine göre birkaç gruba -  gramer bölümlerine ayrılır: isimler, fiiller ve yardımcı öğeler. Azerbaycan dilinde gramer öğelerine isim, sıfat, sayı, zamir, fiil, zarf, ulaç, bağlaç,   edat   ve modal kelimeler dahil olmaktadır. Azerbaycan dilinde isimlere özgü dört genel gramer kategorisi bilinmektedir: hal (yalın, iyelik, yön bildiren –e hali, -i hali, yer bildiren –de hali, çıkış durumu bildiren –den hali), (-ım,-im,-um,-üm; ,-m, - ımız, -imiz, -umuz, -ümüz; şeklinde şahıslara özgü çekimleri olan iyelik kategorisi; tekil ve çoğul kategorisi (-lar, - ler), (-am, -em, -im, -ım, -um, -üm gibi şahıslara göre çekimi olan haber bildiren kategori). Azerbaycan dilinde sıfatların abartma ve kıyaslama dereceleri vardır. (normal, azaltma, abartma). Sıfatların dereceleri özgün morfolojik özelliklerle ortaya çıkar: -rak, -rek, - ımtıl, -sov, -şın, -ımtrak, -ca vs.  Azerbaycan dilinde sayılar miktar, sıra, belirsiz ve kesir sayları şeklinde gruplara ayrılır.  Miktar sayıları: bir, üç, yedi, beş bin, altı yüz vs. Sıra sayıları: beş-inci, otuz-uncu, yüz-üncü vs. Belirsiz sayıları: az, çok, bir hayli, pek, beş-altı vs. Kesir sayıları: yüzde bir, üç tam beşte bir vs. Azerbaycan dilinde zamirler şahıs zamiri (ben, sen, o, biz, siz, onlar), işaret zamiri (o, bu, şu, öyle, böyle, işte, aynen),  belirsizlik bildiren zamirler (kimse, birisi, her kim ise, bir şeyler, ne ise, biri, gibi, herkes her bir kes vs.),  belirtme zamirleri (kendi, her, bütün, falan, aynı), soru zamirleri (kim, ne, nerede, nasıl, hangi) şeklinde beş gruba ayrılır.Azerbaycan dilinin gramer yapısında fiiller zenginliği, kapsamlılığı ve çeşitli gramer kategorilerine sahip oluşuyla dikkati çekmektedir. Filler sözcüksel-anlamsal açıdan aşağıdaki kategorilere göre değerlendirilir: 

1) etken ve edilgenlik kategorisi;
2) Fiiller olumlu ve olumsuz olabilir;
3) Fiillerin anlam türleri vardır (belirtili, belirtisiz, dönüşümlü, şahıssız, zorunluluk, karşılıklı ve birliktelik eylemleri ifade eden türler);
 4) Emir, haber, arzu, önemlilik, gereklilik, şart şekilleri içeren kipleri vardır.;
5) zaman kategorisi vardır (geçmiş (di’li ve mış’lı geçmiş), şimdiki, gelecek (kesin ve geniş gelecek) zamanlar);
6) Fiilimsi biçimleri vardır.(fiil-sıfat, fiil-zarf ve mastar)  Azerbaycan dilinde zarflar de adlara aittir.
Zarfların durum, zaman, yer, miktar   olmak üzere dört türü vardır. Azerbaycan dilinde ulaç,  bağlaç, edat, modal sözler ve ünlemler yardımcı  kelime grupları olarak görülür. Ulaçlar  (için, gibi, üzere, sarı, dolayı, dek, başka, diğer, sonra, önce vs) isimlerle isimler, isimlerle fiiller arasında çeşitli sentaks görevleri yürütürler. Ulaçlar  iyelik, -e hali ve -den  halleri ile ilişkiye girerek ulaçlı tamlamalar   oluşturur. Bağlaçlar (ve, ile, ama, ancak, fakat, oysa, ya, ya da, gah, gah da, ister, isterse vs) cümle üyeleri veya cümleler arasında ilişki kuran yardımcı kelime grubudur. Bağlaçlar aracı oldukları kelimeler arasındaki ilişki durumuna göre özgün ve asılı bağlaçlar olmak üzere ikiye ayrılır. Edatlar kelimelerin ve cümlelerin etki gücünü arttıran  kelime grubu olarak tanımlanmaktadır. Edatlar (ya, en, pek, daha, oldukça, öyle, böyle, işte, asıl, sadece, yalnız, ancak, vs) kullanıldığı cümleye anlam özelliklerini ifade etme olanağı verir.   Modal kelimeler (doğrudan, hakikaten, gerçekten, sözsüz, şüphesiz, doğrusu, doğrusu görünen o ki, bir olasılık, ihtimal ki, acaba, belki vs) ise konuşanın gerçek dünyaya ve söylenen fikre uyumunnu bildirir.  Ünlemler (vay, ah, of, oy, ura, aferin, canıma değsin vs) konuşanın hissini, heyecanını, korku veya sevincini belirten kelimelerdir.