Dış politika

Azerbaycan Devleti dış meselelerde yalnız Azerbaycan Cumhuriyeti`nin taraf olduğu ve kabul ettiği uluslararası kanuni mevzuata tabidir.

Azerbaycan Cumhuriyetinde bağımsız siyaset kavramı Sovyetler Birliği`nin dağılması, birliğe dahil olan ülkelerin bağımsızlıklarını elde etmesi ile aynı döneme tesadüf etmektedir. Bu zamana kadar diğer müttefik ülkelerde olduğu gibi Azerbaycanda da siyaseti Sovyetler İttifakı Komünist Partisi`nin yönetim kurulu yönetmekte idi. Ancak 1984 senesinden başlayarak SSCB`de başlayan yeniden oluşturma projesi sonucunda özgürlük sırası Azerbaycana da gelip çattı. 1991 yılı 18 ekiminde Azerbaycan bağımsız devlet olarak ilan edildi. Böylelikle bağımsız ülkenin iç ve dış politikasının temeli atıldı. 

Azerbaycan bağımsızlık kazandıktan hemen sonra ülkede kısa zamanda yönetim sık-sık el değiştiriyordu ki bu da dış politikayı eksi yömde etkiliyordu. Bağımsızlığının ilk yıllarında Azerbaycan Bitleşik Milletler Teşkilatı, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı gibi güvenilir kurumlara üye olmuştur. Aynı dönemde yönetim uluslararası petrol şirketleri ile Hazar`ın karbohidrojen rezervlerinin dış paraza çıkarılması yönünde görüşmeler yapıyordu. 

Özgürlüğün ilk dönemlerinde Azerbaycanda ilk siyasi tesisler, partiler, qayri-hükumet birlikleri yarandı. Ülke bağımsızlık kazandığı yıllarda ülkede Dağlık Karabağ problemi de yaratıldı. 

Azerbaycan bağımsızlık elde ettikten sonra ülke SSCB`dan kalma anayasa ile yönetiliyordu ve anayasaya bağımsızlık ile ilgili yasa ilave edilmişti. 1995 yılı 12 kasımda yeni Anayasa kabul edildi, Azerbaycanda devlet kuruculuğu, kanunların kabulü, iç ve dış politikanın sınıflandırılması hayata geçirildi. 

Azerbaycan`ın bulunduğu bölge jeosiyasi, stratejik ve ekonomik açıdan dünyanın politik haritasında çok önemli bir yer almaktadır. Bu yönden Azerbaycan hem komşu politikasında hemde diğer bölgelerdeki ülkelerle olan ilişkilerinde denge politikası yürütmektedir. Burda tüm ülkelerle aynı mesafede olmak, ilk olarak Azerbaycan milli menfaatlerini öne çekmek  politikanın temeli olarak kabul ediliyor. 

Dış ülkelerle ilişkilerde denge politikasının bazalınması Azerbaycan`ın bulunduğu bölgenin son derece hassas olmasından kaynaklanıyor. 

1. Azerbaycan Devleti\'nin bağımsızlığını, egemenliğini ve ülke bütünlüğünü ve güvenliğini korumak, tüm bunları uluslararası güvenlik sistemleri ile bağlamak. 

2. Amaçları Azerbaycan`ın milli amaçları ile örtüşen ülkelerle daha sıkı işbirliği içerisinde olmak, müttefiklik yapmak. Bu imkanları kullanarak uluslararası sistemde kendi duruşunu sağlamlaştırmak. 

3. Bölgede yaşanmış herhangi bir gerginliğin veya anlaşmazlığın giderilmesi için çaba göstermek.

4. Halkın çıkarları doğrultusunda ekonomik siyaset yürütmek, ülke ekonomisini uluslararası ekonomik sistemde temsil etmek.

5. Yabancı ülkelerle bilimsel, kürtürel, insani ilişkiler kurmak ve bu doğrultuda çalışan kuruluşlarda faaliyet göstermek.

Azerbaycan Cumhuriyeti`nin dış politikası`nın öncelikleri aşağıdakilerdir:

Azerbaycan bağımsızlığı`na karşı bütün tehlikeler`in ortadan kaldırılması, milli güvenliğin temin edilmesi, Ermenistan tarafından yapılan speratizm ve işgalcilik politikasının önlenmesi ve bu amaçla bölgede ve dünyada müttefiklerin kazanılması.

Bölgede diğer devletlerle ortak çıkarların olmasını temin etmek  ve işbirliği çerçevesinde haraket etmek.

Bütün bunlar bu bölgenin hassas olmasından ve süper güc  olan ABD ve Rusya`nın bölgedeki ortak çıkarları dikkate alınarak gerçekleştiriliyor. Bu sebepten dengeli politikanın hayata geçirilmesi daha uygun hesap edilebilir. Çünkü bu bölgede herhangi bir gerilim ve ya çatışmanın olması ilk önce büyük enerji rezervlerine sahip olan Azerbaycan için istenmeyen haldir. Bu zaman ülkenin egemenliği ve milli güvenliği tehdit altında olur. Bu, ne Azerbaycan, ne de bölge`nin diğer devletleri için hoş bir durum oluşturmaz.

Azerbaycan`ın Avrupa Birliği (AB) sistemine politik, iqtisadi, kürtürel alanlarda entegrasyonu da esas teşkil ediyor. Burada amaç halkın refahının güvenli şekilde sağlanması, yabancı sermaye ve yatırımların, ayrıca yeni teknelojilerin ülke ekonomisine dahil olmasıdır. Ayrıca Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu, Dünya Ticaret Örgütü ile etkili işbirliği yapılması da öncelikler sırasındadır.

Azerbaycan`ın dış politikası öncelikleri sırasında sivil ortak yaşam normları`nın sağlanması, aynı zamanda bölgede ve dünyada barış ve güvenliği sağlayan Birleşik Devletler, AGİT, NATO gibi uluslararası kuruluşların faaliyetinin güçlendirilmesinde yer almak duruyor. Farklı bölgelerde yaşayan azeriler`in  haklarının korunması ve bunun uluslararası hukuk normları ile temin edilmesi öncelikler sırasındadır.

Azerbaycan Cumhuriyeti dış politikası`nın en önemli önceliklerinden biri Dağlık Karabağ çatışması`nın çözümüyle ilgilidir. Burda Dağlık Karabağ sorunu`nun uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde çözümünü sağlamak öncelik teşkil etmektedir.

Günümüzde Azerbaycan Dağlık Karabağ sorunu`nu çözmek için kurumlarla işbirliği yapmaktadır, problem`in barış gücüyle çözümünü sağlamak isteğindedir. Ancak bugüne kadar bu isteğine ulaşamamıştır.

Bugün Azerbaycan Birleşik Milletler, AGİT, Avrupa Birliyi, NATO, İslam Konferansı Teşkilatı, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Avrupa Konseyi ile yakın işbirliği içerisindedir.

Azerbaycan enerji politikası`nı genellikle gaz faktörü üzerinde kuruyor. Son bir kaç yılda “Güney gaz koridoru” ile ilgili hem önemli görüşmeler yapılmakta, hem de somut adımlar atılmaktadır. 2006. yılda Avrupa Birliyi ile Azerbaycan arasında enerji alanında işbirliğine dair memorandum imzalanmıştır. 2011. yılın ocak ayında Avrupa Birliği ve Azerbaycan arasında “Güney gaz koridoru” hakkında ortak beyanname imzalanmıştır. Avrupa birliği ve Azerbaycan arasında işci grup kurulmuştur. 

Günümüzde Azerbaycan`ın yurt dışında 64 diplomatik temsilciliği – elçilik, uluslararası örgütler yanında daimi temsilcilikleri ve baş konsolosluklar faaliyet göstermektedir. Bunlar`ın 51-i elçilik, 6-sı baş konsolosluk, 7-si daimi temsilciliklerdir. Yurt dışında 600-e varan Azerbaycan elçisi çalışmaktadır. 

Azerbaycan Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kurmuş devletlerin listesi:

1. Türkiye (14.01.1992) 

2. İsviçre (21.01.1992) 

3. Liechtenstein (21.01.1992) 

4. Kongo Demokratik Cumhuriyeti (30.01.1992) 

5. Ukrayna (06.02.1992) 

6. Meksika (10.02.1992) 

7. İspanya (11.02.1992) 

8. Avusturya (20.02.1992 

9. Fransa  (21.02.1992) 

10. Polonya  (21.02.1992) 

11. Suudi Arabistan (24.02.1992) 

12. Yemen (25.02.1992) 

13. Bangladeş (26.02.1992) 

14. ABD (28.02.1992) 

15. Hindistan (28.02.1992) 

16. İngiltere  (11.03.1992 

17. Gine (11.03.1992) 

18. İran (12.03.1992) 

19. Libya (16.03.1992) 

20. Almanya (17.03.1992) 

21. Kore (23.03.1992) 

22. Finlandiya (24.03.1992) 

23. Mısır  (07.03.1992) 

24. Küba (27.03.1992) 

25. Filipinler (27.03.1992) 

26. Suriye (28.03.1992) 

27. Irak (30.03.1992) 

28. Hollanda (01.04.1992) 

29. Çin (02.04.1992) 

30. Yunanistan (02.04.1992) 

31. Danimarka (02.04.1992) 

32. Rusya (04.04.1992) 

33. İsrail (07.04.1992) 

34. Filistin (15.04.1992) 

35. Moğolistan (16.04.1992) 

36. Estonya (20.04.1992) 

37. Macaristan (27.04.1992) 

38. Güney Afrika Cumhuriyeti (29.04.1992) 

39. İtalya (08.05.1992) 

40. İsveç (08.05.1992) 

41. Moldova (18.05.1992) 

42. Vatikan (24.05.1992) 

43. Tacikistan (29.05.1992) 

44. Lüksemburg (01.06.1992) 

45. Bulgaristan (05.06.1992) 

46. Norveç (05.06.1992) 

47. Türkmenistan (09.06.1992) 

48. Pakistan (09.06.1992) 

49. Romanya (16.06.1992) 

50. Belçika (17.06.1992) 

51. Avustralya (19.06.1992) 

52. Yeni Zelanda (29.06.1992) 

53. Tayland (07.07.1992) 

54. Kanada (10.07.1992) 

55. Umman (13.07.1992) 

56. Sudan (25.07.1992) 

57. Portekiz (04.08.1992) 

58. Fas (25.08.1992) 

59. Gine Bissau (27.08.1992) 

60. Kazakistan (30.08.1992) 

61. Birleşik Arap Emirlikleri (01.09.1992) 

62. Japonya (07.09.1992) 

63. Gana (11.09.1992) 

64. Lübnan (18.09.1992) 

65. Vietnam (23.09.1992) 

66. Endonezya (24.09.1992) 

67. Etiyopya (02.11.1992) 

68. Gürcistan (18.11.1992) 

69. Kırgızistan (19.01.1993) 

70. Çek Cumhuriyeti (27.01.1993) 

71. Ürdün (13.02.1993) 

72. Malezya (05.04.1993) 

73. Madagaskar (26.05.1993) 

74. Beyaz Rusya (11.06.1993) 

75. Arnavutluk (23.09.1993) 

76. Brezilya (21.10.1993) 

77. Arjantin (08.11.1993) 

78. Zambiya (18.11.1993) 

79. Slovakya (23.11.1993) 

80. Letonya (11.01.1994) 

81. Cezayir (22.04.1994 

82. Singapur (15.08.1994) 

83. Komorlar  (06.09.1994) 

84. Katar (14.09.1994) 

85. Küveyt (07.10.1994) 

86. Moritanya (29.10.1994) 

87. Guatemala (01.11.1994) 

88. Seyşeller (02.11.1994) 

89. Şili (03.11.1994) 

90. Gambiya (11.11.1994) 

91. Afganistan (16.11.1994) 

92. Nikaragua (23.11.1994) 

93. Angola (01.12.1994) 

94. Kolombiya (13.12.1994) 

95. Maldivler (20.12.1994) 

96. Honduras (22.12.1994) 

97. Kamboçya (28.12.1994) 

98. Malta (09.01.1995) 

99. Guyana (09.01.1995) 

100. Uruguay (11.01.1995) 

101. Hırvatistan (26.01.1995) 

102. Bosna Hersek (09.02.1995) 

103. Kamerun (24.02.1995) 

104. Nepal (28.02.1995) 

105. Burundi (02.03.1995) 

106. Sierra Leone (13.03.1995) 

107. Saint Kitts ve Nevis (22.03.1995) 

108. Antigua və Barbuda (05.04.1995) 

109. Panama (06.04.1995) 

110. Venezuela (12.05.1995) 

111. Laos (22.05.1995) 

112. Mozambik (20.06.1995) 

113. Makedonya Cumhuriyeti (28.06.1995) 

114. Uganda (19.08.1995) 

115. Özbekistan (02.10.1995) 

116. Nijer (10.11.1995) 

117. Jamaika (22.11.1995) 

118. Brunei-Darussalam (24.11.1995) 

119. Litvanya (27.11.1995) 

120. Slovenya (20.02.1996) 

121. Senegal (14.03.1996) 

122. Andorra (30.04.1996) 

123. Sri Lanka (21.05.1996) 

124. Liberya (22.05.1996) 

125. Peru (25.06.1996) 

126. İrlanda (01.07.1996) 

127. Bolivya (08.07.1996) 

128. Moritus (19.07.1996) 

129. Gabon (01.10.1996) 

130. Cibuti Cumhuriyeti (22.10.1996) 

131. Bahreyn (06.11.1996) 

132. Fildişi Sahilleri (19.11.1996) 

133. Mali (26.11.1996) 

134. Kosta Rika 15.01.97 

135. Sırbistan ve Karadağ  (21.08.1997) 

136. İzlanda (27.02.1998) 

137. Tunus (01.07.1998) 

138. El Salvador (23.03.1999) 

139. Myanmar (03.08.1999) 

140. Benin (14.10.1999) 

141. Surinam (11.02.2000) 

142. San Marino (19.04.2002) 

143. Belize (24.06.2002) 

144. Haiti (09.05.2003) 

145. Saint Vincent ve  Grenadinler (23.05.2003) 

146. Ekvador (22.03.2004) 

147. Somali (22.03.2004) 

148. Yeşil Burun (22.03.2004) 

149. Çad (05.04.2004) 

150. Doğu Timor (05.04.2004) 

151. Paraguay (20.04.2004) 

152. Eritre (20.04.2004) 

153. Malavi (21.05.2004) 

154. Burkina Faso (28.05.2004) 

155. Ruanda (28.05.2004) 

156. Kenya (28.05.2004) 

157. Ekvator Ginesi (11.11.2004) 

158. Nauru (11.11.2004)