Tarihi savaşlar

Ahameniş şahı II Kiros Azerbaycan’ın kuzeyinde yaşayan, Tomris’in önderlik ettiği Massagetlere karşı savaşta M.Ö. 530 yılında yenilmiş ve bu savaşta öldürülmüştür.

Makedonya ile Ahameniş devletleri arasında M.Ö.331 yılında  yaşanmış savaşta Albanlar, Sakasenler, Saklar da Atropat’ın önderliyindeki Ahameniş ordusunda İskender’e karşı savaşmıştır.

Alazan nehri yakınlığında M.Ö. 65 yılında Romalılarla savaşta Albanlar yenilmişler.

359 yılında Amid savaşında bir taraftan  Sasani-Alban, diğer taraftan Roma-Ermeni devletleri  karşı-karşıya gelmişler. Bu savaşta Sasani-Alban ittifakı galip gelmiştir. Amid savaşı sonrası  Albanya’nın işgal olunmuş Arsak, Marlar ülkesi (Nahçivan) ve Kaspiana vilayetleri geri alınmıştır.

371 yılında Dzirav savasında Ermeni birliklerinin de yer aldığı Romalılar galip gelmişler. Bu yenilgiden sonra Albaniya Uti, Sakasena, Girdiman ve Kolt vilayetlerini geçici olarak kaybetmiştir.

Halhal şehri yakınlığında 450 yılında meydana gelmiş savaşta  Alban Birlikleri Sasani  birliklerini yenilgiye uğratmıştır.

636 yılında Araplarla  Sasaniler arasındaki  Kadisiyye savaşında Alban şehzadesi Rüstem’in komutasındaki Sasani birliğinde savaşmıştır. Cavanşir kahramanlığından dolayı Sasani şahı III Yezdegird tarafından ödüllendirilmiştir.

Araplar  tarafından  Sasanilerin  başkenti olan Ktesifon şehri 638 yılında kuşatılmıştır. Alban hükümdarı Cavanşir 3 bin kişilik Alban ordusunun başında Sasanilerle birlikte altı ay Ktesifon’u savunmuştur.

Arap ordusu Hüzeyfen’in önderliğinde 639 yılında Azerbaycan’a saldırmıştır. Erdebil civarındaki Cermidan dağı yakınlığındaki savaşta Merzban İsfendiyar ibn Ferruhzad’ın komutasındaki Azerbaycan birlikleri yenilgiye uğramışlar.

Alban hükümdarı Cavanşir’in ordusu ile Hazar ordusu  arasında Kür nehri  kıyılarında  662 yılında keçen  Alban ordusu galip gelmiştir.

24 Ağustos 944 yılında Rus birlikleri Berde şehrini kuşattılar. Halk direnişine rağmen, Ruslar şehri işgal etmeyi başardılar. Ruslar Berde’de büyük tahribatlar ve katliamlar yaptılar. Salari hükümdarı Merzuban ibn Mehemmed 30 binlik orduyla yardıma geldi. Fakat Musul hükümdarının Salari devleti topraklarına saldırısını duyunca  geri dönmek zorunda kaldı. Böylece Rusların 12 Ağustos 945’de Berde’yi işgali kolaylaştı.

1088 yılında komutan Buğa’nın komutasındaki Selçuklu birlikleri Gence’ye saldırarak, sonuncu Şeddadi hükümdarı Fezl’i esir aldılar. Bu olay Şeddadiler devletinin sonunu getirdi.

Tiymur’un  ordusu  1387 yılında Nahçivan’da Elince kalesini kuşatmaya aldı. Elinceliler 14 yıl kaleyi savundular. 1401 yılında  kale yönetimindeki ihtilaflar nedeniyle Elince işgal edildi.

Güney Azerbaycan’da Serdurud adlı yerde Karakoyunlularla Tiymur’un oğlu Miranşah arasında  21 Nisan 1408’de meydana gelmiş savaşta Karakoyunlular galip gelmiş  yenmiş ve Tebriz’de güçlenmişler. Bu savaşta Miranşah öldürülmüştür.

Tebriz civarında Şembi-Gazan adlı yerde Karakoyunlu Kara Yusif’le Celairili Sultan Ahmed arasında 30 Ağustos 1410 yılında meydana gelmiş savaşta Karakoyunlular galip gelmişler. Bu savaş sonrası Karakoyunlu devleti kurulmuştur.

Muş ovasında Karakoyunlu Cahanşah’la Akkoyunlu Uzun Hasan arasında 10 Mayıs 1467 yılında  savaş başlamış ve Uzun Hasan galip gelerek Akkaoyunlu devletini kurmuştur.

Akkoyunlularla Osmanlılar  arasında 11 Ağustos 1473’de meydana gelmiş Otlukbeli savaşında Osmanlı ordusu zafer kazanmıştır.

Şerur’da İsmail’in komutasındaki Safevilerle Akkoyunlu hükümdarı Elvend Mirze arasında 1501 yılı yazında yaşanmış savaşta Safeviler galip gelmişler. Bu savaş sonrası Sefeviler devleti kurulmuştur.

Hamedan yakınındaki Almakulağı adlı yerde 21 Haziran 1503’de Şah İsmail’in ordusuyla  Ağgoyunlu Murad arasında yaşanan savaşta Murad Mirze yenilmiştir.

Horasan’da Özbek Şeybanı Hanla Şah İsmail’in ordusu arasında 1 Ocak 1510’da meydana gelmiş savaşta Özbek ordusu yenilmiş ve Şeybanı Han öldürülmüştür.

Maku yakınındaki Çaldıran ovasında 23 Ağustos 1514’de yaşanmış Safevi-Osmanlı savaşında Osmanlı ordusu galip gelmiştir.

1534-1554 yılları arası Sultan I. Süleyman’ın komutasındaki Osmanlı orduları 4 defa Azerbaycan’a girmişler. Her defasında Safevi ordusu yenilgiye uğramıştır.

16 Kasım 1603’te İrevan kalesi Şah I Abbas’ın komutasındaki Safevi ordusu tarafından kuşatıldı. 8 Haziran 1604’de Osmanlılar kaleyi geri verdiler.

6 Haziran 1723’te Rus ordusu Bakü’yü kuşattı. Kuşatma 27 Temmuza kadar davam etti ve Bakü’nün işgaliyle sonuçlandı.

Osmanlı ordusu 1724’de  İrevan’a saldırdı. Kuşatma üç ay devam etti ve 20 Eylülde İrevan işgal edildi.

Osmanlı ordusu 1724 yılı mayıs ayında halkın direnişine rağmen, 54 gün sonra Hoy kalesini işgal etmiştir.

Eçmiedzin’in kuzey batısında Nadir Hanın komutasındaki Safevi ordusuyla Osmanlı ordusu 1735 yılı haziran ayında karşılaştılar.

Ağa Mehemmed Şah Gacar 1795 yılında Kuzey Azerbaycan’a saldırdı. Garabağ’a, İrevan’a ve Şirvan’a saldıran Gacar ordusu bazı zaferler kazanmış olsa da geri çekilmek  zorunda kaldı. İkinci defa 1797 yılında yeniden Kuzey Azerbaycan’a saldırdı. Ağa Mehemmed Şah Şuşa şehrinde öldürüldüğü için Gacar ordusu Azerbaycan’ı terk etmek zorunda kaldı.

1796 yılında Rus birlikleri Azerbaycan’a girdiler. Guba, Bakü, Şamahı ve Gence hanlıkları Rus ordusuna karşı dirense de sonunda yuenildiler. Rusya İmparatoru II. Yekaterina’nın beklenmedik ölümü Rusların Azerbaycan’ın işgal etmesini engelledi.

1803 yılın son baharında Sisyanov’un komutasındaki Rus ordusu Gence şehrine saldırdı. Cavad Hanın komutasındaki Gence ordusu Ruslara karşı direndiler. Çok iyi silahlarla donanmış  3 Ocak 1804’de Gence’yi işgal etti.

1806 yılının ocak ayında Rus ordusu Bakü’ye saldırdı. 8 Şubatta Bakü şehir kapısının anahtarları Ruslara teslim edildi. O sırada Hüseyingulu Hanın amcası oğlu İbrahim Bey ateş açarak Sisyanov’u öldürdü ve kafasını keserek Tebriz’e, Abbas Mirze’ye götürdü.