Ana Sayfa    » FOLKLOR    » Folklor örnekleri    » Türküler   

Türküler

  

Mesleklerle İlgili Türküler

Mesleklerle ilgili türküler çalışma sürecini yansıtan sanat metinleridir. Bu metinlerin bir çoğu ritüel,  inanç, tören ve günlük yaşama ilişkin detaylarla süslenir. Çalışma türkülerine aşağıdaki türler aittir:

1.Çiftçi Türküleri
Halk şiirinin en eski örneklerinden olan çiftçi türkülerinde ekin kaldıranların, çiftçilerin hayatı anlatılır. Bu türküler ekin işiyle uğraşanların, doğrudan çalışma sürecinde yaratıp söze döktükleri türkülerdir. Çok eskiden bir heceli, bir mısralı olan çiftçi türküleri gelişerek sonraları 2-3 heceli, 2-3-4 mısralı türküler hâline dönüşmüştür. Sözlü şiirin en yaygın türü olan çiftçi türküleri “holavar” dırlar. Son dönemlerin ürünü olan ve her bendi 4 mısradan oluşan holavarlar, bayatı (yedilik) şeklindedir:
Ala kəlim, bizə gəl,
Dağdan enib düzə gəl.
Dırnağının gözüylə
Qara düzü bəzə gəl.  

2.Sayacı Türküleri 
Sözlü şiirimize göçer aşiretlerin ilk çalışma türküleri olarak giren sayacı türkülerinde koyunculuk hayatı anlatılmıştır. Bu türkülerin ilk ortaya çıkışı koyunların ehlileştirildiği döneme rastlar. Bu türküler koyun kırkımı, çiftleşme vakti, yaylaya göçerken vb. törenler sırasında söylendiği için tören türküsü olarak da kabul edilmektedir:

3.Sağma (Sağım) Türküleri
Halkımızın eski(kadim) devirlerdeki hayvancılık hayatı ile ilgili türküleri içerisinde sağım türküleri de belirli bir yer tutmaktadır. Saya türkülerinden farklı olarak sağım türküleri göçebe aşiretler içerisinde oluşmuş olsa da, yerleşik hayata geçmiş aşiretler tarafından da kolaylıkla kabul edilmiştir: 

4.Avcı Türküleri
Daha eski dönemlere ait olan avcı türküleri bu meslek ile ilgili oluşan nidalı, nağmeli ifadelerle sözlü şiirimize dâhil olmuştur. Avcı türküleri bazı durumlarda tuluk, kaval, düdük   ile çalınan havalara eşlik eder:

5.Balıkçı Türküleri
Çalışma türküleri içerisinde balıkçı türküleri de özel bir yere sahiptir.  Dünya  halklarının sözlü şiirinde bu türkülerin deniz ve nehir çevresinde yaşayan halkların şiirsel düşüncesinde  olduğu gibi, erken gelişim evrelerinde ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.  Balıkçı  türkülerinin  hepsinde Yahu nakaratı muhafaza edilir. Örneğin;

6.İpekçi Türküleri
İpekçi türküleri halk içerisinde bazen kümçü (kümzar) türküleri olarak da bilinir. Bu türkülerde koza, onun önemi, kozanın kem gözden korunması vb. konular anlatılır:

7. Hana (Halı Dokuma Tezgâhı) Türküleri
Çalışma türküleri içerisinde dokumacılık ve halıcılıkla ilgili türküler önemli yer tutmaktadır. Hana türküleri esasen ilmek atılırken, ilmek vurulurken vs. söylenen türkülerdir. İlk hana türküsü aşağıdaki şekilde günümüze ulaşmıştır:

Tören Türküleri
Tören türküleri adı altında bilinen bu türküler ikiye ayrılırlar:
1.Mevsim töreni türküleri,
2.Yaşam töreni türküleri.

1.Mevsim Töreni Türküleri
Bu türküler içerisinde yağmurun yağması, güneşin çıkması, rüzgârın esmesi; ateşe, suya, rüzgâra, toprağa inançla ilgili türküler ve “Nevruz  öncesi  türküleri”, “Çille türküleri”, “Yılın son çarşambası denilen Nevruz öncesi Salı akşamı türküleri” vs. özel bir yer tutar. Örnekler:
2. Günlük Yaşam ile İlgili Töreni Türküleri
Yaşam töreni türküleri sözlü şiirimizde halkın günlük yaşamı ile ilgili türkülerdir. Bu türküler insan hayatında yaşanan en önemli olaylarla ilgilidir. 

Doğumla İlgili Türküler
Halk şiirinde evlatsızlıkla ilgili geleneksel konu doğumu kutsallaştırmış; halk, doğumla alakalı muhtelif türküler oluşturmuştur:

Düğün Türküleri 
Yaşam töreni türkülerinin çoğunluğunu düğün türküleri oluşturmaktadır. Düğün, kız istemeden düğüne kadar çeşitli aşamalardan oluştuğundan, her aşamanın kendini özgü türküleri vardır. Bu türkülerde çeşitli tören unsurları ve inançlar yansımıştır. Örneğin;

Yas Türküleri (Ağıtlar)
Yaşam töreni türkülerinin halk arasında yaygın olan örneklerinden biri de yas türküleridir. Halk arasında yuğ, yuğlama ve ağı isimleri ile tanınan, halkın kederi, hüznü ile ilgili meydana getirilen eserlerdir:


Oxunub: 27260